‘Intersex awakening’ is een uniek historisch document dat met zorg voor de toekomst moet worden bewaard. Het herbergt de stemmen van diegenen die als eerste braken met de medicalisering en stigmatisering. De auteurs pakten de regie over hun eigen lichaam en leven. Zij deelden medische en sociale ervaringen, historische reflecties, brieven aan hun dokters, gedichten en tekeningen. Uit alle artikelen sprak kracht en verbinding en het geheel bracht activisme, creativiteit, heling, en solidariteit samen. Het is een bron van inspiratie voor iedereen die ook vandaag een vuist wil maken tegen onrecht. Het is een voorbeeld voor iedereen die ruimte wil maken voor diversiteit en zijn/haar/hun stem wil laten horen om een beweging in gang te zetten.

Intersekse activisme en zichtbaarheid
De coverfoto van deze speciale uitgave werd gemaakt op 26 oktober 1996 in Boston. We zien hierop de nu beroemde activisten van het eerste uur, waaronder Bo Laurent, Max Beck en Morgan Holmes van de actiegroep ‘Hermaphrodites with Attitude’. Zij demonstreerden samen bij de jaarlijkse vergadering van de American Academy of Pediatricians. Max Beck schreef een persoonlijk verslag van deze dag die opgenomen is in ‘Intersex awakening’. Deze demonstratie wordt nu erkend als de eerste publieke demonstratie voor intersekse rechten door intersekse activisten. Deze dag, 26 oktober, is sinds 2003 de jaarlijkse Intersex Awareness Day. Daarnaast is er een Intersex Rememberance Day, die plaatsvindt op 8 november, de geboortedatum van de Franse Herculine Barbin, die in de 19e eeuw hun ervaringen optekende.

Lange tijd werden de verhalen van mensen met een intersekse ervaring vanuit medisch of psychologisch kader verteld. Zijzelf hadden immers geleerd te zwijgen. De Amerikaanse intersekse beweging deed er eind jaren 90 alles aan dat zwijgen te doorbreken. Zij werkten mee aan verschillende documentaires, deelden hun persoonlijke en politieke verhalen op de website van de ISNA en voerden een internationale lobby. Ook in Nederland verschenen in die tijd de eerste verhalen. Carlo van der Linden deed hun verhaal in het boek van Tim de Jong Man of vrouw. Min of meer en in HP/De Tijd. En Petra Klene vertelt haar verhaal in het tijdschrift Continuüm, het Nederlandse tijdschrift voor genderdiversiteit.

Zo kwam zowel in Amerika als in alle westerse landen, dus ook in Nederland, langzaamaan een intersekse mensenrechtenbeweging op gang. De beweging pleitte voor demedicalisering, het afschaffen van niet-noodzakelijke medische ingrepen en voor meer maatschappelijk begrip en ruimte voor seksediversiteit.

Ook in Nederland werd het vanaf de jaren 2000 door het internet voor het eerst mogelijk dat lotgenoten met een intersekse ervaring elkaar wisten te vinden. Dit was dan vooral lotgenotencontact. Er miste nog een organisatie die echte maatschappelijke verandering teweeg kon brengen, zoals het COC dat voor homo’s en lesbiennes had betekend. Met de oprichting van NNID, expertisecentrum voor seksediversiteit, in 2013 kreeg de intersekse beweging in Nederland voet aan de grond.

Meer informatie?
Tijdens Queer Geschiedenismaand 2025 kun je op het IHLIA-plein (3e verdieping, OBA Oosterdok, Oosterdokskade 143 in Amsterdam) een afgeleide van de expositie I van intersekse, die tot 16 februari 2025 bij IHLIA stond, bezoeken. In de expositie vind je onder meer de collectiestukken die in dit artikel worden genoemd en een uitgebreidere tijdlijn van de intersekse beweging die laat zien hoe stemmen en verhalen de emancipatie in Nederland in gang zetten. De expositie kwam tot stand in samenwerking met NNID, expertisecentrum voor seksediversiteit, kunstenaar en activist Sharan Bala en cultuurwetenschapper Margriet van Heesch.